Problem z czerniakiem
Czerniak złośliwy jest bardzo agresywnym nowotworem skóry. Według danych epidemiologicznych liczba zachorowań na czerniaki stale i dynamicznie rośnie, także wśród młodszej populacji Polaków2. Spośród ok. 3000-4000 nowych rozpoznań czerniaka rocznie, u ponad 500 pacjentów mamy do czynienia z zaawansowanym lub rozsianym czerniakiem skóry. Należy pamiętać, iż czerniak zaawansowany jest bardzo agresywnym nowotworem, który szybko się rozwija i daje odległe przerzuty. Po pewnym czasie, u części leczonych pacjentów dochodzi do oporności na leczenie i konieczne są zmiany w strategii terapeutycznej. Wtedy kluczem do sukcesu w efektywnym leczeniu chorego jest wybór właściwej ścieżki terapeutycznej, doświadczenie lekarzy oraz pełen dostęp do diagnostyki i szerokiego wachlarza leków.
Trudna sztuka walki z czerniakiem, czyli jeden pacjent w rękach wielu specjalistów
Zgodnie z zaleceniami Europejskiej Organizacji Onkologicznej, jak również zgodnie z polskimi zaleceniami Krajowego Konsultanta w dziedzinie chirurgii onkologicznej oraz Polskiego Towarzystwa Chirurgii Onkologicznej3, leczenie chorych na zaawansowanego czerniaka skóry, czerniaka paznokcia, czy czerniaka oka jest leczeniem kompleksowym, skojarzonym i wielospecjalistycznym i powinno być prowadzone przez wielodyscyplinarne zespoły.
Oznacza to, iż pacjent w ośrodku onkologicznym powinien mieć dostęp do wielu specjalistów medycznych, aby jego leczenie przynosiło mu jak największą korzyść kliniczną. W europejskich zasadach ECCO wymieniona jest lista specjalizacji, których przedstawiciele powinni być zaangażowani w leczenie chorych na czerniaka.
Wg rekomendacji ECCO wielodyscyplinarny zespół medyczny powinien składać się ze specjalistów dermatologii, patomorfologii, radiologii, medycyny nuklearnej, chirurgii lub chirurgii onkologicznej, onkologii, radioterapii, pielęgniarstwa, a w przypadku czerniaka oka, także okulistyki.
Wczesne czerniaki nie wymagają wielospecjalistycznych zespołów. Z reguły dermatolog, chirurg onkolog i patomorfolog stanowią wystarczający zespół, by właściwie wyleczyć wczesnego czerniaka. Jednak leczenie chorych z czerniakiem zaawansowanym, nieresekcyjnym, przerzutowym, czyli czerniakiem od stopnia trzeciego zaawansowania z przerzutami do węzłów chłonnych lub przerzutami do okolicznych tkanek, wymaga zorganizowania pełnej współpracy pomiędzy onkologiem klinicznym, radioterapeutą, chirurgiem onkologiem, patomorfologiem i wielu innymi specjalizacjami towarzyszącymi, łącznie z możliwością leczenia powikłań terapii. To jest klucz do sukcesu– podkreśla prof. Piotr Rutkowski, Kierownik Kliniki Nowotworów Tkanek Miękkich, Kości i Czerniaków, Pełnomocnik Dyrektora ds. Badań Klinicznych Centrum Onkologii-Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie i dodaje – W Polsce obecnie 20 publicznych, wielospecjalistycznych ośrodków spełnia te kryteria.
Jak pracuje zespół ekspertów?
Zespół ekspercki spotyka się regularnie przynajmniej raz w tygodniu, choć z reguły częściej. Po rozpoznaniu i ocenie zaawansowania choroby podejmuje decyzje o optymalnym leczeniu, dokonuje obserwacji i niezbędnych zmian w terapii w sytuacji pojawienia się działań niepożądanych, czy progresji choroby. Wtedy istotny staje się więc także dostęp do wszystkich terapii. W przypadku progresji – postępu choroby – lekarz i pacjent mają możliwość szybkiej zmiany leczenia i wyboru alternatywnej terapii.
Leczenie chorych z zaawansowanym czerniakiem to działanie strategiczne. Leczenie jest ustalone, zaplanowane, monitorowane, dostosowywane i zmieniane w zależności od efektów terapii. Strategie leczenia przygotowywane są na bazie wywiadu z pacjentem, ogromnej ilości badań oraz doświadczenia lekarzy wchodzących w skład zespołu wielodyscyplinarnego. Stąd doświadczenie, szybki dostęp do wysokiej jakości diagnostyki w trakcie leczenia oraz szerokiego wachlarza terapii jest z punktu widzenia pacjenta i jego życia, kluczowe – podkreśla prof. Rutkowski.
Leczenie dla wszystkich chorych, ale nie wszędzie
W Polsce od ubiegłego roku pacjenci chorzy na zaawansowanego czerniaka skóry mają dostęp do zarówno nowoczesnej immunoonkologii (immunoterapii), jak i do leczenia ukierunkowanego molekularnie. Jednak refundacja leku onkologicznego i jego obecność na liście refundacyjnej, w programie lekowym nie oznacza, iż w każdym szpitalu onkologicznym w kraju dany lek jest dostępny. Polscy pacjenci nie mają świadomości, że może istnieć jakiekolwiek ograniczenie w dostępie do leków, które są refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Tymczasem, te ograniczenia wynikają z umów i kontraktów podpisanych przez NFZ z danym szpitalem. Tylko część szpitali, które posiadają największe doświadczenie w leczeniu czerniaków, zaplecze osobowe, sprzętowe oraz diagnostyczne, może leczyć polskich pacjentów wszystkimi dostępnymi terapiami – tłumaczy prof. Piotr Rutkowski i dodaje – W ramach kampanii „Masz czerniaka? Sprawdź, gdzie się leczyć!” informujemy pacjentów o tym, że warto leczyć się w tych właśnie ośrodkach, które mają pełny dostęp do leczenia czerniaków.
Kompleksowe systemowe leczenie czerniaka obejmuje immunoonkologię, czyli leki immunokompetentne anty-PD-1 oraz przeciwciała anty-CTLA-4 oraz leczenie ukierunkowanie molekularnie – terapię celowaną anty-BRAF/MEK. Dzięki nowoczesnym terapiom, takim jak immunoonkologia, leczenie zaawansowanego czerniaka pozwala na długotrwałe, a nawet wieloletnie przeżycia.
Masz czerniaka? Sprawdź, gdzie się leczyć!
Akcja informacyjna „Masz czerniaka? Sprawdź, gdzie się leczyć!” realizowana przez Akademię Czerniaka wspiera 20 ośrodków w Polsce, które obecnie dysponują pełnym portfolio leków oraz zespołem doświadczonych lekarzy różnych specjalizacji niezbędnych do podjęcia optymalnej, najlepszej ścieżki leczenia pacjenta z czerniakiem.
W każdym województwie dostępny jest przynajmniej jeden szpital lub klinika onkologiczna, która spełnia wymagania ECCO, dzięki temu pacjenci z całej Polski mogą liczyć na dostęp do doświadczonych zespołów oraz właściwej diagnostyki i leczenia. Dla pacjentów z zaawansowanym czerniakiem niezwykle istotne jest, aby leczyć się w ośrodkach, które dysponują kompleksowym leczeniem i wszystkimi dostępnymi, refundowanymi lekami.
Pamiętajmy o tym, że dobór odpowiednich specjalistów oraz spełnienie wymogów Europejskiej Organizacji Onkologicznej to nie tylko procedury na papierze. To procedury, które przekładają się na wyniki współczesnego leczenia chorych na czerniaka – podsumowuje prof. Rutkowski.
Lista 20 polskich ośrodków spełniających wymagania ECCO oraz polskie zalecania dostępna jest na stronie
Akademii Czerniaka –> Lista ośrodków
