Ewa Włodarczyk (Evital Rehabilitacja)
fizjoterapeuta, pracuje z pacjentami obrzękowymi oraz ortopedycznymi, instruktor terapii przeciwobrzekowej (KTP)
Kompleksowa terapia przeciwobrzękowa jest najlepiej przebadaną metodą redukującą obrzęki. Jej działanie jest udowodnione i z powodzeniem szeroko stosowane. Składa się na nią kilka elementów. Każdy z nich spełnia określoną rolę i jest nieodzowną częścią terapii. Cały sens polega właśnie na kompleksowości, czyli stosowaniu wszystkich składowych. Leczenie obrzęku jest wypadkową działań wszystkich elementów łącznie.
Do tych elementów należą:
• Terapia obrzękowa – w obrzęku limfatycznym dochodzi często do zwłóknień, tkanki robią się twarde, ograniczając ruchy w stawach i powodując dyskomfort. Dlatego najpierw wykonujemy mocniejsze chwyty, aby rozluźnić takie miejsca. Ponadto pracujemy nad bliznami, tak aby były one przesuwalne i elastyczne.
• Manualny drenaż limfatyczny – MDL – jest nieodzowny w odprowadzeniu nadmiaru chłonki. To przyjemna część terapii, bardzo relaksacyjna dla pacjenta i zdecydowanie niebolesna. Drenaż limfatyczny rozpoczynamy od udrożnienia węzłów chłonnych. Następnie wykonujemy delikatne chwyty drenażowe w kierunku istniejących węzłów. U pacjentów onkologicznych, u których usunięto którąś grupę węzłów, zmieniamy fizjologiczną drogę odpływu. I tak np. u kobiet po mastektomii, drenaż wykonujemy w kierunku węzłów chłonnych pachowych, ale tych po drugiej stronie lub do węzłów pachwinowych.
• Kompresja – terapia uciskowa – w początkowej fazie polega na bandażowaniu a następnie na noszeniu uciskowego rękawa lub pończochy. Jest nieodzowna w pracy z obrzękiem.
• Gimnastyka – dzięki niej uruchamiamy pompę mięśniową, zwiększając tym fizjologiczny odpływ z tkanek. Pełny jej efekt uzyskujemy w połączeniu z kompresją. Bandaże są „dodatkową” powięzią, która ogranicza przestrzeń dla pracujących mięśni. W związku z tym płyny, które nie są ściśliwe muszą ulec odpłynięciu.
• Terapia oddechowa – wykonywana w połączeniu z ćwiczeniami. Jej sens polega na wykorzystywaniu ciśnienia abdominalnego (brzusznego) oraz torakalnego (w klatce piersiowej) dla ułatwienia odpływu limfy z obrzękniętej okolicy zgodnie z zasadą przepływu od większego ciśnienia do mniejszego.
• Pielęgnacja skóry – dbałość o skórę jest bardzo ważna ze względu na utrzymanie jej elastyczności i zapobieganie podrażnieniom i stanom zapalnym.
• Informacje dla pacjenta – pacjent musi być poinformowany o czynnikach nasilających obrzęk, o tym czego powinien unikać i jak dbać o opuchniętą kończynę. Ponadto powinien być poinformowany o możliwościach terapii.
Kompleksowa Terapia Przeciwobrzękowa jest terapią przyczynową, ponieważ nasze działanie skupia się na lepszym odprowadzeniu białka z przestrzeni międzykomórkowej. Problemem w obrzęku nie jest woda, ale właśnie białko. To ono przyciąga wodę. Jeśli białko uległo fibrosklerozie, czyli zwłóknieniom to wykonujemy defragmentację powstałych włókien. Ponadto wytwarzamy nowe drogi odpływu limfy.
Bardzo często bagatelizowana jest kompresja. Należy jednak pamiętać, że jest ona jednym z ważniejszych elementów terapii. Choć na początku budzi niechęć i sprzeciw wśród pacjentów, to jednak już po pierwszych dniach pacjenci sami doceniają jej walory i rozumieją konieczność stosowania. Duża rola w tym zagadnieniu leży po stronie fizjoterapeuty i lekarza aby wytłumaczyć pacjentowi jak ważne jest jej stosowanie.
Praca z obrzękiem limfatycznym przynosi pozytywne efekty, ale nie jest to łatwe. Wymaga wiele wysiłku, cierpliwości i samozaparcia zarówno ze strony fizjoterapeuty jak i pacjenta. Warto tę pracę podjąć, ponieważ dzięki niej możliwe jest normalne funkcjonowanie.
Bibliografia
• Bringezu G., Schreiner O. „Kompleksowa terapia przeciwzastoinowa. Podręcznik limfologiczny” Tom I i II, Wyd. PTL pod. Red prof. Konstantego Ślusarczyka
• Foldi M., Strossenreuther R. „Podstawy manualnego drenażu limfatycznego” Wyd I, Urban&Partner
• Földi M., Kubik S. „Lehrbuch der Lymphologie”. Auflage. Urban und Fischer, Stuttgart 2005
